HEMATOLOGIJA

ŠTA JE HEMATOLOGIJA?

Hematologija je grana medicine koja se bavi izučavanjem krvi i lečenjem bolesti krvnog sistema. Naziv je dobila po grčkoj reči ‘’heme’’ koja znači krv.

KOJA JE ULOGA HEMATOLOGA?

Hematolog je lekar specijalista interne medicine sa završenom subspecijalizacijom iz oblasti hematologije.

Područje rada hematologa se ogleda u bliskoj saradnji sa lekarima drugih specijalnosti, poput: specijalista opšte medicine, ginekologa, hirurga, farmaceuta, onkologa.

Bogato praktično iskustvo iz prve ruke pruža hematolozima ekspertski nivo znanja u sledećim oblastima:

1. Određivanje uzroka abnormalnosti u stvaranju ćelija krvi i drugih poremećaja
2. Dijagnostikovanje različitih poremećaja i malignih oboljenja krvi uz pomoć različitih laboratorijskih testova
3. Lečenje i nega osoba sa hematološkim bolestima

KAKO IZGLEDA PREGLED HEMATOLOGA?

Nakon što lekar subspecijalista hematolog obavi razgovor sa pacijentom i uzme kompletnu anamnezu sprovodi se detaljan klinički pregled. Sledeći korak pregleda čine laboratorijska i/ili radiološka ispitivanja koja pomažu u postavljaju prave i definitivne dijagnoze, a kod nekih pacijenata je potrebno sprovesti i ispitivanje koštane srži, limnih žlezda i koagulacije krvi.

Sam pregled traje između 20 I 30 minuta i ne iziskuje prethodnu primenu.

KOJI ZNACI I SIMPTOMI UKAZUJU NA NEOPHODAN HEMATOLOŠKI PREGLED?

• Neobjašnjivi gubitak težine
• Malaksalost
• Umor
• Povišena telesna temperatura
• Česte infekcije
• Česta tačkasta krvarenja ili modrice na koži bez prethodne traume
• Noćno znojenje
• Bezbolno uvećanje limfnih čvorova
• Bolovi u kostima
• Bolna oštećenja na sluznicama
• Otežano zaustavljanje krvarenja nakon povreda

KOJE SVE HEMATOLOŠKE BOLESTI POSTOJE?

Bolesti krvi i krvnog sistema predstavljaju poremećaje u bilo kojoj krvnoj lozi, a utiču i na krvnu plazmu.

Lečenje i prognoza ovih bolesti zavisi od stadijuma bolesti, stanja organizma i pridruženih oboljenja.

Poremećaji krvi koji utiču na crvena krvna zrnca (eritrociti) su:

• Anemija – postoje nekoliko vrsta anemija i sve se karakterišu niskim brojem zrvenih krvnih zrnaca. Blagi oblik obično ne dovodi do nastanka simptoma, već se otkriva uz pomoć laboratorijskih analiza. Teži oblici dovode do izraženog umora I malaksalosti, bledila kože I kratkog daha koji se javlja pri naporu.

Poremećaji krvi koji utiču na bela krvna zrnca (leukociti) su:

• Limfomi – rak krvi koji se razvija u limfnom sistemu. Radi se o malignom oboljenju krvi među kojima se razlikuju 2 osnovna tipa: Hodgkinov i ne-Hogdkinov limfom.
• Leukemija – rak krvi koji pogađa bela krvna zrnca i dovodi do njihovog nekontrolisanog razmnožavanja. Može imati akutan i hroničan tok. Hemioterapija i transplantacija koštane srži predstavljaju tretmane lečenja ovih bolesti I mogu dovesti do izlečenja.

Poremećaji krvi koji utiču na krvne pločice (trombociti) su:

• Tromocitopenija – nizak broj trombocita u krvi, obično ne dovodi do abnormalnog krvarenja
• Esencijalna trombocitoza – uvećanje ukupnog broja trombocita u krvi koje u vreme postavjanja dijganoze kod svakog trećeg pacijenta ne dovodi ni do kakvih simptoma. U slučajevima kada su simptomi prisutni najčešće nastaju kao posledica tromboze krvnih sudova.

Poremećaji krvi koji utiču na krvnu plazmu su:

• Hemofilija – genetski uslovljen nedostatak određenih proteina koji imaju ulogu u procesu koagulacije krvi
• Von Vilebrandova bolest – nasledno oboljenje koje se karakteriše niskim nivoom proteina ili njegovim neadekvatnim funkcionisanjem. Von Vilebrandov protein učestvuje u procesu koagulacije krvi i njegov nedostatak može dovesti do produženog krvarenja nakon povrede ili tokom izvođenja operacije.
• Duboka venska tromboza – prisustvo krvnog ugruška u dubokim venama, najčešće nogu koji može dovesti do plućne embolije, životno ugrožavajućeg stanja za pacijenta.
• Stanje hiperkoagulacije – sklonost ka prekomernom zgrušavanju krvi koja je često neprepoznata
• Diseminovana intravaskularna koagulacija (DIK)

ZAŠTO JE KRV VAŽNA I KOJE SVE KRVNE GRUPE POSTOJE?

Svake 2 sekunde je jednoj osobi na planeti potrebna krv.

Samo 37% stanovništva ima mogućnost da bude potencijalni donor krvi.

Od ukupnog broja njih manje od 10% osoba to i učini.

1 od 7 pacijenata koji leže u bolnici je potrebna krv.

Jedna litra krvi može spasiti i do 3 života.

Zdrave odrasle osobe mogu da daju oko pola litra krvi svaka 2 meseca.

Jedna jedinica donirane krvi se može podeliti na:

• crvena krvna zrnca
• krvnu plazmu
• trombocite
• proteine plazme

4 različite krvne grupe su otkrivene još davne 1901. godine: A, B, AB i O.

Svaka od njih može biti Rh negativna ili pozitivna.

Osoba koja je AB krvne grupe je univerzalni primalac.

Nulta negativna krvna grupa je univerzalni davalac crvenih krvnih zrnaca.

Crvena krvna zrnca (eritrociti) prenose kiseonik do telesnih organa i tkiva.

Život eritrocita iznosi 120 dana.

Trombociti podstiču zgrušavanje krvi.

Krvna plazma je bledo žute boje, a sastoji se od 90% vode, proteina i soli.

55% ukupne zapremine krvi u čovečijem organizmu čini krvna plazma.

Zdrava koštana srž predstavlja rezervoar crvenih krvnih zrnaca, plazme i trombocita.

Bela krvna zrnca (leukociti) predstavljaju prvu odbranu organizma od infekcija.

42 dana iznosi maksimalni period čuvanja doniranih crvenih krvnih zrnaca.

5 dana se ukupno može sačuvati većina doniranih trombocita.

365 dana se maksimalno može čuvati zamrznuta plazma.

KOJIM GRUPAMA PACIJENATA JE TRANSFUZIJA KRVI NEOPHODNA ZA PREŽIVLJAVANJE?

• Deci koja se leče od raka, prevremeno rođenim bebama i deci koja su imala operaciju na srcu
• Pacijentima sa anemijom
• Pacijentima sa malignom bolesti, nakon traume, transplantacije i operacije na otvorenom srcu
• Pacijentima sa težim oblikom bolesti srpastih ćelija
• Pacijentima nakon operacije, u slučaju gubitka veće količine krvi

ZAŠTO JE VAŽNO DONIRATI KRV?

Nedostatak doniranih rezervi krvi se najčešće dešava tokom letnjih i zimskih sezona odmora, kada su i potrebe najveće.

Ne postoji zamena za ljudsku krv.

Kada bi samo 1% odraslog zdravog stanovništva dao krv problem nestašice krvi bi nestao u budućnosti.

Proces davanja krvi traje oko 10 minuta.

4 nedelje je potrebno da se nivo crvenih krvnih zrnaca nakon davanja krvi vrati na normalu.

8 nedelja je potrebno da prođe da bi se obnovili nivoi gvožđa koji su izgubljeni u toku doniranja krvi.

Davanjem krvi ne možete dobiti sidu ili neku drugu zaraznu bolest.

5 litara iznosi prosečna zapremina krvi u organizmu odrasle osobe.

Gubitak oko 20% zapremine krvi može dovesti do stanja šoka.

Krv čini oko 7-8% telesne mase čoveka.

Davanje krvi ne dovodi do umora i osećaja iscrpljenosti.

MALIGNE BOLESTI KRVI

Predstavljaju tipove kancera koji nastaju u koštanoj srži, mestu gde se proizvodi krv.

Najčešći simptomi uključuju groznicu, malaksalost, umor, gubitak telesne težine, bolove u kostima i zglobovima, kao i poremećaje krvne slike.

Terapijske mogućnosti su različite i zavise od vrste tumora, opšteg stanja pacijenta i pridruženih bolesti:

• Hemioterapija
• Zračenje
• Transplantacija matičnih ćelija
• Operativno lečenje
• Imunoterapija

Za određivanje najefikasnije terapije najbitnija je tačna dijagnoza. U poliklinici Astra Medica hematološke specijalističke preglede obavlja hematolog sa preko 20 godina iskustva u praksi koji svakodnevno razmatra i donosi odluke o lečenju najizazovnijih tumora kod odraslih osoba.

Pregled hematologa možete zakazati svakog radnog dana pozivom na jedan od brojeva telefona:

011/438-3982 ili 062/454-464.

Maligne bolesti krvi obično nastaju kao rezultat nekontrolisane i prekomerne reprodukcije ćelija krvi. Ova grupa bolesti čini oko 10% svih dijagnostikovanih malignih oboljenja u zemlji svake godine. Leukemija, limfomi i multipli mijelom su bolesti koje se češće sreću kod muškaraca nego kod žena. Leukemija u detinjstvu čini oko 25% svih karcinoma koji se dijagnostikuju kod dece.

KOJE SVE VRSTE RAKA KRVI POSTOJE?

1. LEUKEMIJA je rak belih krvnih zrnaca, i kao takva onemogućava belim krvnim zrncima da se bore protiv infekcija u organizmu. Zavisno od toga kakav tok ima može biti: akutna (brži tok) ili hronična (sporiji tok).Ukoliko utiče na limfocite govorimo o LIMFOCITNOJ LEUKEMIJI, a ukoliko pogađa druge ćelije naziva se MIJELOIDNA LEUKEMIJA.
2. LIMFOM je rak limfnog sistema, posebno limfnih čvorova. Pogađa vrstu belih krvnih zrnaca koji se zovu limfociti. Najčešći među njima, o kome se najviše zna je Hodgkinov limfom. Svi ostali limfomi su svrstani u grupu ne-Hogdkinovih limfoma. Hodgkinov limfom je tip raka krvi koji se najčešće sreće kod odraslih osoba i čini više od 50% svih dijagnostikovanih slučajeva malignih bolesti krvi.
3. MIJELOM je rak B limfocita, vrste limfocita koji su odgovorni za stvaranje antitela za zaštitu organizma od infekcija. Mijelom negativno utiče na imuni sistem čoveka, slabi ga, čime ga čini osetljivijim i podložnijim nastanku infekcija.

KOJE OSOBE IMAJU VEĆI RIZIK DA RAZVIJU MALIGNU BOLEST KRVI?

Iako se od davnina zna za njih, faktori rizika za nastanak malignih oboljenja krvi nisu u potpunosti shvaćeni. Opšte je prihvaćeno da rak krvi nastaje kombinacijom genetskih faktora i faktora sredine. Pušenje, izloženost štetnom zračenju i izlaganje hemikalijama poput benzola su povezani sa povećanim rizikom od nekih vrsta raka krvi. S druge strane, infekcija Epstein-Bar virusom ili HIV virusom može predstavljati faktor rizika za razvoj leukemije ili limfoma zbog poznatog citopatogenog efekta na limfocite.

KADA TREBA POSUMNJATI NA MALIGNO OBOLJENJE KRVI?

Neke vrste tumora krvi mogu izazvati različite simptome, dok drugi mogu biti potpuno asimptomatski i sporo napredovati sa godinama. Simptomi raka krvi variraju u zavisnosti od bolesti, ali najčešće uključuju:

• Groznica
• Jeza
• Umor
• Slabost
• Bol u kostima i zglobovima
• Nenamerni gubitak telesne težine
• Otok limfnih čvorova
• Uvećanje jetre i/ili slezine
• Anemija

KAKO SE POSTAVLJA DIJAGNOZA RAKA KRVI?

LEUKEMIJA: na osnovu kompletne krvne slike, hematolog može da identifikuje abnormalne nivoe belih krvnih zrnaca u poređenju sa crvenim krvnim zrncima i krvnim pločicama (trombocitima).

LIMFOM: za postavljanje dijagnoze je neophodna biopsija sumnjivog limfnog čvora kojom se uzima mali deo tkiva i posmatra pod mikroskopom. U nekim slučajevima neophodne su i dodatne dijagnostičke metode poput rendgena, skenera ili PET skenera.

MIJELOM: Na osnovu rezultata kompletne krvne slike ili analize urina otkrivaju se hemikalije ili proteini koji nastaju kao produkt razvoja malignog mijeloma. U nekim slučajevima biopsija koštane srži, rendgen, magnetna rezonanca, skener ili PET skener mogu pomoći u dijagnostikovanju prisustva Ili raširenosti bolesti.

KOJE METODE LEČENJA RAKA KRVI POSTOJE?

Postoji nekoliko faktora koji određuju tok lečenja, a to su: vrsta maligne bolesti, godine starosti, brzina širenja bolesti, kao I prisustvo udaljenih metastaza.

Važno je napomenuti da sa napretkom medicine mnoge maligne bolesti krvi se sada mogu u potpunosti izlečiti.

Uobičajene opcije lečenja uključuju:

1. Hemioterapija: specijalni lekovi koji se unose oralnim ili venskim putem sprečavaju dalje uvećavanje broja malignih ćelija I dalji rast tumora.
2. Zračenje: radioterapija koristi visokoenergetske zrake koji ubijaju ćelije raka, ali i svoj efekat ispoljavaju i na zdravom tkivu.
3. Ciljana terapija: predstavlja metodu lečenja kojom se selektivno ubijaju samo maligne ćelije i ne oštećuje okolno tkivo. Predstavlja metodu koja se najčešće koristi u terapiji leukemija.
4. Transplantacija matičnih ćelija: nakom inicijalno sprovedenog terapijskog režima, transplantacija zdravih ćelija ima za cilj da obezbedi normalnu i kontrolisanu podelu ćelija koja nije odlika malignih bolesti.
5. Operativno lečenje: najčešće se koristi kod pacijenata sa dijagnostikovanim limfomom kada se hirurški uklanjaju zahvaćeni limfni čvorovi.
6. Imunoterapija

KAKAV PRISTUP MALIGNIM BOLESTIMA KRVI SPROVODI POLIKLINIKA ASTRA MEDICA?

U našoj poliklinici se koristi multidisciplinaran pristup u dijagnostici i lečenju bolesti krvi. Naš kliničar i ekspert u oblasti hematologije u saradnji sa drugim specijalistima, kada je to potrebno, razmatra najbolje opcije i pravi koncenzus o dijagnostici i planu lečenja za svakog pacijenta ponaosob. Kada se postavi prava dijagnoza, naši pacijenti imaju pristup lekarima svetske klase koji su tu da ih usmere na pravi put ka izlečenju bolesti.